Foto's van de laatste week

Na een lange reis zijn we weer thuis. Hieronder nog wat laatste plaatjes (klik op foto voor een vergroting).


Jeroen op het Plaza Murillo in La Paz. Aan dit plein staan de regeringsgebouwen van Bolivia. Het plein is genoemd naar een vrijheidsstrijder die streefde naar onafhankelijkheid van Spanje. In 1810 werd hij door de Spaanse overheersers gepakt en opgehangen. Uiteindelijk werd Bolivia onafhankelijk verklaard op 6 augustus 1825. Bolivia is dus maar 10 jaar jonger dan Nederland.


In de hangmat op het dakterras van ons hotel in Valparaíso, Chili. In de ochtend hing er nog wat nevel en bewolking over de baai. Even later was de hemel strakblauw.


De voorkant van ons hotel (het witte gebouw). Je kon deze beneden in het centrum van de stad overal zien liggen, hoog boven de andere huizen uit op een rots. De weg naar boven was heel erg steil. We namen of de speciale lift of de taxi.


Op het terras naast het hotel met een kat die de hele tijd gezellig onder mijn stoel zat.


Uitzicht op Valparaíso met een deel van de haven. In een folder die hier wordt uitgedeeld wordt nog gememroeerd aan het bezoek van de Nederlandse zeevaarder Joris van Spilbergen in 1615. Verder zijn zowel Salvador Allende als zijn opvolger Auguste Pinochet hier geboren. Het Chileense parlement vergadert in Valparaíso, de regering zit in Santiago.


Voor een huis: twee televisietoestellen met de tekst 'Apage la tele - vive tu vida' (Doe de tv uit - leef je leven).


Het centrum van Viña del Mar, een badplaats naast Valparaíso.


Lekker buiten eten in Viña.


Het strand in Viña del Mar.


Op de terugweg moesten we overstappen in Miami en New York. We hadden de tijd om even Manhattan in te gaan. Hier staan we op Times Square.


Lilian met een New York cop.


Het was leuk om even door NYC te lopen.

Viña del Mar

Vandaag in Viña geweest. Leuk om een keer gezien te hebben. Maar om te slapen zijn we toch weer terug in Valparaiso. Ons eerste hotel was erg mooi (http://www.hotelatkinson.cl/), maar wel een beetje prijzig. We zitten nu vlak om de hoek, voor een derde van het geld, bovenop de berg van Valpariaso, met een mooi uitzicht op de stad en de schepen die voor anker liggen. Toen we in Iquique moesten overstappen rook ik het al: zeelucht! Ik vind de bergen ook prachtig, maar voor een Hollander gaat er toch niets boven die zilte lucht in de buurt van de zee. We hebben net heerlijk gegeten in een superhip vegetarisch restaurant (www.epif.cl). Het is hier heel steil berg-op en berg-af. Overal trappen en hele smalle steegjes met waslijnen en zo. Om naar het centrum te gaan, kun je zo'n lift gebruiken. Het is een zwoele zomernacht. Nog maar even van genieten. Onze laatste nacht...

Valparaiso

Na een toch wel weer lange reis, met veel wachten, eindelijk aangekomen in Valparaiso. We hadden niets gereserveerd, zoals gewoonlijk. Ik wist niet eens of en zo ja, hoe we van het vliegveld naar Valparaiso zouden kunnen reizen. Dat viel mee. We konden via een soort pendelbus naar het busstation. Van daaruit hadden we binnen vijf minuten een bus naar de kust. Dat ging heel anders dan in Bolvia. Daar is het een heksenketel, hier heerste rust en orde.

Wat betreft onderdak, we hebben, zoals we ook al vele malen eerder hebben gedaan, gewoon aan de taxichauffeur gevraagd om ons naar een leuk hotel te brengen. Ons onderkomen zit op een heuvel, met uitzicht op de baai. Om naar het centrum te lopen moet je langs enorm steile weggetjes met veel trappen naar beneden. Het hotel is op zich wel aardig, maar echt veeeeel te duur in verhouding tot het gebodene. Morgen meteen iets anders zoeken. Waarschijnlijk gaan we dan naar het nabijgelegen Viña del Mar.

Veilig aangekomen in La Paz

De busreis verliep voorspoedig en we zijn veilig aangekomen in La Paz. Een voordeel van een arm land is dat voor ons alles goedkoop is. Een euro is omgerekend 10 bolivianos. Voor twee bolivianos sjouwt een jongen al je koffers van de bus naar de taxi. En voor 10 bolivianos rijdt de taxi je naar het hotel. Daar wordt het sjouwwerk meteen weer door een ander overgenomen.

Om bij te komen van de lange busreis hebben we ons intrek genomen in het beste hotel van het land, Hotel Presidente, met vijf sterren. Veel luxe, maar voor Nederlanders best betaalbaar. Morgenochtend vliegen we naar Santiago de Chile. Ons plan is om direct door te gaan naar de kustplaats Valparaiso.

Naar La Paz

Onze tijd in Tupiza zit eral weer op! Over twee uur zitten we in de bus voor de reis van 860 km naar La Paz. Normaal duurt de rit ongeveer 16 uur. Helaas heeft het veel geregend. Als het te erg regent, kan de bus soms niet door de doorwaadbare plaatsen van de rivier rijden in de bergen. Dan strand je ergens in de bergen. Laten we maar duimen dat alles goed gaat!

Werkvakantie

Familiebedrijf

De familie heeft onder de naam Valle Hermoso (dat betekent 'mooie vallei') verschillende bedrijven, namelijk twee hotels voor rugzaktoeristen, een bureau dat meerdaagse paardrijtochten en jeeptoers organiseert en een winkel in voornamelijk dranken. Die winkel functioneert eigenlijk als een soort groothandel voor de kleinere winkeltjes in de omgeving.

Momenteel heerst er topdrukte. Ik heb veel bewondering voor Lilian's ouders en haar broer en zus, zij zijn van 's ochtends heel vroeg tot 's avonds heel erg laat ontzettend druk in de weer. De winkel is een gekkenhuis. Regelmatig staat de hele straat volgeparkeerd met auto's van klanten. Hele drommen staan voor de deur te wachten. De opslagplaatsen zijn her en der verspreid en de hele dag worden er nieuwe voorraden aangevoerd. Ze zijn de hele dag aan het slepen met kratten en plastic pakken met flessen van twee liter. Het is daarbij ook nog goed opletten, want het komt nogal eens voor dat iemand in de drukte snel een fles in zijn zak steekt. Gisteren betrapte ik nog iemand die op die manier iets probeerde te jatten. Sluitingstijden kennen ze hier niet, als alles dicht is, kunnen de klanten hier altijd nog terecht. Dat feit is wijd en zijd bekend in Tupiza.


foto: Lilians vader voor een van de opslagplaatsen met twee jonge helpers

Dan zijn er de twee hotels. Momenteel is er een ware invasie gaande van Argentijnse jongeren. Ze hebben allemaal lang haar, jongens en meisjes. De jongens herken je doordat ze ook in hun gezicht veel haar hebben. Verder zijn ze erg luidruchtig en ze willen voor een dubbeltje op de eerste rang zitten. De prijs voor de goedkoopste kamers, omgerekend iets van 3 euro, vinden ze ontzettend duur en dat laten ze weten ook. Bijna alle kamers zijn bezet. Als de bussen zijn gearriveerd is het een enorme drukte om alle mensen te woord te staan en de kamers in te delen. Er heerst een enorme bedrijvigheid, die in de ochtend al begint met het klaarmaken van de ontbijten voor de gasten.


foto: Hostal Valle Hermoso 2

Er zijn heel veel klanten voor de vierdaagse tochten naar het zoutmeer van Uyuni. Vier jaar geleden hebben Lilian en ik deze tocht gemnaakt met Bert en mijn moeder. Het is een prachtige ervaring, je ziet vulkanen, groene meren, flamingo's, struisvogels, lama's en natuurlijk het uitgestrekte zoutmeer van Uyuni. De moeilijkheid op dit moment is om te voldoen aan de vraag. Lilians broer Freddy is constant aan het rondbellen om auto's en chauffeurs te vinden. Vanochtend vertrokken er zes jeeps voor deze expeditie (zie foto) Morgen gaan er weer een boel.



Een probleem is hier het vinden van betrouwbaar personeel. In de korte tijd dat ik hier was, zijn er al veel wisselingen geweest. Mensen komen van de ene op de andere dag niet opdagen. Of ze stelen of ze lopen de kantjes er vanaf. Het is lastig om een nachtportier te vinden. De vorige haalde 's nachts al zijn vrienden naar binnen. De huidige heeft vandaag voor het laatst hier gewerkt, al weet hij dat zelf nog niet. Hij kijkt heel wazig uit zijn ogen, lijkt onder de invloed van het een of ander en bovendien is mijn schoonvader ter ore gekomen dat hij slechte antecedenten heeft. Voor alle zekerheid slaapt mijn schoonvader ook elke nacht in het andere hotel (Hostal Valle Hermoso 2) op een matrasje in de opslagruimte. Lilians moeder slaapt hier in Hostal Valle Hermoso 1, maar moet steeds in de nacht haar bed uit om de deur open te doen voor gasten van het hotel die zijn uitgeweest.


foto: Lilian controleert 's avonds de boeken met de receptionistes.

Lilian en ik zouden graag hebben dat Lilians ouders de winkel sluiten. Het is erg zwaar werk en de winstmarges zijn minimaal. Ze hebben beloofd het te gaan afbouwen. Maar of en wanneer ze er echt mee gaan stoppen blijft de vraag. Het handelen zit hun in het bloed. Ze zijn eigenlijk ook een beetje verslaafd aan de drukte en de omgang met de klanten. Voorlopig zullen ze nog wel even doorgaan. Lilian en ik helpen zo veel mogelijk mee. Het is eigenlijk een werkvakantie. Ik ga bijvoorbeeld om 10 uur in de avond de dagomzet ophalen in Hostal Valle Hermoso 2, waarbij ik met de meisjes van de receptie eerst de boeken controleer. Nog een heel gereken met allerlei verschillende valuta (mensen kunnen hier ook geld wisselen). Verder rij ik veel met de auto rond en ik doe klusjes met de computer. In de winkel heb je veel contact met de plaatselijke bevolking en in het hotel ontmoet je toeristen uit de hele wereld. Hoewel er vervelende lui tussen zitten, zijn er ook erg veel ontzettend aardige reizgers met mooie verhalen. We vervelen ons in elk geval niet!


foto: ik in een van de auto's

Kleermaker

Het is inmiddels een gewoonte geworden om als we hier zijn een paar pakken te laten maken door don Hugo, de sastre oftwel de kleermaker. Hij had vroeger een baantje op het gemeentehuis. Sinds hij een paar jaar geleden met pensioen is gegaan, heeft hij meer tijd voor zijn tweede baan: het kleermaken. Zijn werkplaats is een bescheiden kamertje aan de rand van de stad. De straat is hier nog niet geplaveid. Als het heeft geregend ligt er een grote plas voor de deur. Een wagen zonder vierwielaandrijving zou hier makkelijk vast komen te zitten.



Eerst gaan we stof kopen. In een van de hoofdstraten in het centrum van Tupiza ligt de winkel van don Euloterio en doña Roberta. De schoonfamilie woonde hier vroeger twee huizen verderop. De twee oudjes kennen Lilian vanaf haar geboorte. Ze zijn inmiddels halverwege de zeventig, voor Boliviaanse begrippen is dat heel oud. Aan de muren hangen open kasten met honderden stoffen in allerlei kleuren. De toonbank is een vitrine met daarin knopen, ritsen en alles wat je maar nodig hebt om kleren te maken.

In Tupiza stap je niet zo maar een winkel in om snel even wat te kopen. Trek er maar gerust een half uur of langer voor uit. Men informeert elkaar over en weer over de eigen gezondheid en die van alle kinderen, nichten en achterneven. Lilian kent uiteraard ook de kinderen van deze mensen.
'Don Euloterio, hoe is het toch met uw dochter Claudia?'
'Die woont in Santa Cruz'.
'En is ze al getrouwd?'
'Oeee, ja zeker! Ze heeft al drie kinderen.'
'Aaah, drie kinderen. Jongens of meisjes?'
'Twee jongens en een meisje'.
'Komt ze nog hier naartoe voor de feestdagen?'
'Nee, dit jaar komt ze niet'.
Zo gaat het nog even verder, tot alle nieuwtjes besproken zijn. Uiteraard vertelt Lilian ook uitgebreid oiver hoe het in het verre Holland is. Mij kennen ze nog van de vorige keer, dus ik babbel ook vrolijk mee. Steevast moeten we uitleggen dat we nog geen kinderen hebben. De vrouwen kijken dan schalks naar mij en laten me beloven dat ik er nu toch echt haast mee zal maken. 'De volgende keer als jullie terugkomen willen we een baby zien!' zeggen ze lachend.



Don Euloterio is een keurig heertje. Hij praat graag over vroeger, toen Lilian voor de deur speelde. Maar ook de laatste politieke ontwikkelingen zijn niet aan hem voorbij gegaan. Uiteindelijk maakt Lilian dan bekend dat we zijn gekomen om stoffen te kopen. De gewenste stoffen worden op de toonbank gelegd en we mogen ze uitgebreid keuren. Van de kleermaker hebben we al gehoord dat we voor elk pak drie meter nodig hebben. De stoffen van de beste kwaliteit kosten 95 bolivianos per meter.

Dan door naar het huisje van de kleermaker. Meestal staat de deur open. Zo niet, dan bonzen we hard op de deur van de buren om te informeren waar hij is. Zo nodig gaan we hem zoeken op het plein. Eerst weer uitgebreid alle nieuwtjes uitwisselen. Dan de maat nemen.



De kleermaker gaat vervolgens aan de slag op zijn antieke, met de voet aangedreven naaimachine, merk Hansa. Na twee weken zijn de pakken klaar.

Kerk

De verovering van het Zuid-Amerikaanse continent in de zestiende eeuw was een samenwerkingsverband tussen het leger en de kerk. De soldaten kwamen in naam van de koning goud en zilver ophalen. De priesters zaten in hetzelfde schuitje om zieltjes te winnen. De hele operatie was een groot succes. De inheemse volken hadden in militair opzicht nauwelijks verweer tegen de conquistadores. Vrijwel alle steden zijn gesticht door de Spanjaarden. De architectuur, de taal en cultuur zijn voor een groot deel op Spaanse leest geschoeid.

De Rooms-Katholieke kerk herhaalde hier de truc die ze eeuwen eerder al hadden toegepast op de Noord-Europese heidenen, zoals de Batavieren in Nederland: ze legden hen het nieuwe geloof op, maar op een slimme manier, geintegreerd met de oude heidense geloven. Bij ons werden door de Germanen bomen aanbeden. De R.K.-Kerk stond toe dat men met kerstmis een boom versierde, zodat tot op de dag van vandaag er met kerst een boom in huis wordt gehaald. Hier in Zuid-Amerika offerde men aan Pachamama, Moeder Aarde. De priesters vonden dat best, zolang het volk maar de naam Maria gebruikte in plaats van Pachamama. Zo namen de verschillende volken probleemloos het christelijke geloof over, zonder al te veel van hun eigen eeuwenoude tradities in te leveren.


(de kerk in Tupiza)

Nog altijd is Zuid-Amerika zwaar katholiek. Je ziet het bijvoorbeeld bij de voetballers die voor de wedstrijd nog snel even een kruisje slaan. Hier in Tupiza wordt de kerk sinds jaren geleid door Poolse zendelingen. Vier jaar geleden maakten we kennis met Padre Max, de vriendelijke Poolse pastoor. Hij zit nu in Tarija. Zijn eveneens Poolse collega werkt hier nog wel. Een gemoedelijke dikke man, die op zondag na de dienst glimlachend rond de kerk drentelt in zijn witte albe met paarse stola.

In Argentinië zijn de mensen nóg Roomser. Ik zat in Salta een tijdje op een terras bij de kerk. Iedereen die langskomt slaat een kruisje en brengt daarna de hand naar de mond. Niet alleen wandelaars doen dat, maar ook de taxichauffeurs, de bestuurders van brommers en zlfs de politieagenten.


(de kerk in Salta)

De Roomse kerk is stevig verankerd in Bolivia, en dat zal nog wel even zo blijven. Maar de laatste jaren komen er scheuren in het katholieke bastion. Steeds meer mensen stappen over naar het protestante evangelisme. Lilians moeder is er een van. Op zondagavond trekt ze haar mooiste kleren aan en ze maakt zich op om naar de dienst te gaan. Meestal gaat ze ook doordeweeks nog een keer. Het is een klein lokaaltje. Als ik hier ben, ga ik haar halen en brengen met de auto. De deur staat altijd open, dus ik kan zien en horen wat er binnen gebeurt. De voorganger maakt er een heel theater van. Bijna huilend roept hij hoe zondig hij is, hoe de duivel hem wil verleiden. Dan gaat hij over op een jubeltoon als hij vertelt hoe hij dankzij Jezus in het rechte spoor blijft. Hallelujah! roepen de kerkgangers.

Zo zijn er overal in Bolivia kleine lokaaltjes met evangelische genootschappen. Naast ons huis staat een van de best onderhouden gebouwen van de stad. Dat is de Mormoonse kerk. De aanhangers van deze kerk, vaak jonge Bolivianen en Amerikanen die vrijwilligerswerk doen, kun je herkennen omdat ze altijd met een strak gestreken overhemd en een stropdas lopen. Op de radio hoor je heel veel evangelische zenders met EO-muziek en veel preken. Veel auto's hebben een sticker met de tekst Dios es amor.

Ik vroeg aan mijn schoonmoeder waarom ze was overgestapt van de katholieke kerk naar het evangelisme. Ze zei dat ze zich niet langer kon vinden in de aanbidding van de vele heiligen en van de maagd Maria. 'Verder is de katholieke kerk gewoon een bedrijf', zegt ze. 'Ze verkopen van alles, je moet overal voor betalen, voor een mis, voor een doop, voor alles' . Maar ze gaat nog steeds goed om met de vertegenwoordigers van de katholieke kerk. De Poolse pastoors, die best een borreltje lusten, zijn trouwe klanten van de winkel. Af en toe vragen ze aan Lilians moeder of ze misschien niet bereid is om terug te keren tot de moederkerk. 'Ik zal er over nadenken,' zegt ze dan, en iedereen is weer gelukkig.

Gelukkig nieuwjaar!

De beste wensen voor iedereen die dit leest! Gisteren was de heetste dag tot nu toe. Vandaag is hetook weer stralend weer. Daarom was het ook zo frappant dat om middernacht, toe we het nieuwe jaar in gingen, rotweer was. Twee jaar geleden was dat ook al zo. Het begon te druppelen en net toen de feestgangers op het plein de traditionele dansen en optochten wilden doen, begon het te waaien en te plenzen. Overdag meer dan 30 graden, maar met die regen opeens iets van 10 graden. Daar sta je dan in je zomerkleren. Er volgde een enorme donderslag.

Maar de mensen hier laten zich niet snel uit het veld slaan. Dan worden we maar nat. Wij doken de auto in, van waaruit we het ook konden zien. We zaten er met z'n negenen in, mijn zwager Freddy, schoonzus Elffy, vrouw Lilian, neef Omar, een bevriend stel en een toeriste uit Zwitserland. De Toyota Landcruiser van mijn zwager Freddy heeft genoeg plek. Het vermaak van Tupiza bestaat uit rondjes rijden met de auto.

Rond twee uur was het ietsje droger. Degenen die eerder hadden geschuild voor de regen gingen nu alsnog dansen. Ook de ruiters betraden het plein met hunrode poncho's en witte hoeden. Ze bliezen op een hoorn. Ook al zo'n traditie. De familie uit Buenos Aires, oom Freddy, tante Lourdes en hun dochter Mayra doen altijd met hart en ziel mee met het dansen. Ze kunnen het uren volhouden.

Na de activiteiten op het plein gaat iedereen de disco in. Het was er prop- en propvol. Dansen op het ritme van de cumbia. Om half vijf gingen we naar huis. 2008, de kop is er af.