Kerk

De verovering van het Zuid-Amerikaanse continent in de zestiende eeuw was een samenwerkingsverband tussen het leger en de kerk. De soldaten kwamen in naam van de koning goud en zilver ophalen. De priesters zaten in hetzelfde schuitje om zieltjes te winnen. De hele operatie was een groot succes. De inheemse volken hadden in militair opzicht nauwelijks verweer tegen de conquistadores. Vrijwel alle steden zijn gesticht door de Spanjaarden. De architectuur, de taal en cultuur zijn voor een groot deel op Spaanse leest geschoeid.

De Rooms-Katholieke kerk herhaalde hier de truc die ze eeuwen eerder al hadden toegepast op de Noord-Europese heidenen, zoals de Batavieren in Nederland: ze legden hen het nieuwe geloof op, maar op een slimme manier, geintegreerd met de oude heidense geloven. Bij ons werden door de Germanen bomen aanbeden. De R.K.-Kerk stond toe dat men met kerstmis een boom versierde, zodat tot op de dag van vandaag er met kerst een boom in huis wordt gehaald. Hier in Zuid-Amerika offerde men aan Pachamama, Moeder Aarde. De priesters vonden dat best, zolang het volk maar de naam Maria gebruikte in plaats van Pachamama. Zo namen de verschillende volken probleemloos het christelijke geloof over, zonder al te veel van hun eigen eeuwenoude tradities in te leveren.


(de kerk in Tupiza)

Nog altijd is Zuid-Amerika zwaar katholiek. Je ziet het bijvoorbeeld bij de voetballers die voor de wedstrijd nog snel even een kruisje slaan. Hier in Tupiza wordt de kerk sinds jaren geleid door Poolse zendelingen. Vier jaar geleden maakten we kennis met Padre Max, de vriendelijke Poolse pastoor. Hij zit nu in Tarija. Zijn eveneens Poolse collega werkt hier nog wel. Een gemoedelijke dikke man, die op zondag na de dienst glimlachend rond de kerk drentelt in zijn witte albe met paarse stola.

In Argentinië zijn de mensen nóg Roomser. Ik zat in Salta een tijdje op een terras bij de kerk. Iedereen die langskomt slaat een kruisje en brengt daarna de hand naar de mond. Niet alleen wandelaars doen dat, maar ook de taxichauffeurs, de bestuurders van brommers en zlfs de politieagenten.


(de kerk in Salta)

De Roomse kerk is stevig verankerd in Bolivia, en dat zal nog wel even zo blijven. Maar de laatste jaren komen er scheuren in het katholieke bastion. Steeds meer mensen stappen over naar het protestante evangelisme. Lilians moeder is er een van. Op zondagavond trekt ze haar mooiste kleren aan en ze maakt zich op om naar de dienst te gaan. Meestal gaat ze ook doordeweeks nog een keer. Het is een klein lokaaltje. Als ik hier ben, ga ik haar halen en brengen met de auto. De deur staat altijd open, dus ik kan zien en horen wat er binnen gebeurt. De voorganger maakt er een heel theater van. Bijna huilend roept hij hoe zondig hij is, hoe de duivel hem wil verleiden. Dan gaat hij over op een jubeltoon als hij vertelt hoe hij dankzij Jezus in het rechte spoor blijft. Hallelujah! roepen de kerkgangers.

Zo zijn er overal in Bolivia kleine lokaaltjes met evangelische genootschappen. Naast ons huis staat een van de best onderhouden gebouwen van de stad. Dat is de Mormoonse kerk. De aanhangers van deze kerk, vaak jonge Bolivianen en Amerikanen die vrijwilligerswerk doen, kun je herkennen omdat ze altijd met een strak gestreken overhemd en een stropdas lopen. Op de radio hoor je heel veel evangelische zenders met EO-muziek en veel preken. Veel auto's hebben een sticker met de tekst Dios es amor.

Ik vroeg aan mijn schoonmoeder waarom ze was overgestapt van de katholieke kerk naar het evangelisme. Ze zei dat ze zich niet langer kon vinden in de aanbidding van de vele heiligen en van de maagd Maria. 'Verder is de katholieke kerk gewoon een bedrijf', zegt ze. 'Ze verkopen van alles, je moet overal voor betalen, voor een mis, voor een doop, voor alles' . Maar ze gaat nog steeds goed om met de vertegenwoordigers van de katholieke kerk. De Poolse pastoors, die best een borreltje lusten, zijn trouwe klanten van de winkel. Af en toe vragen ze aan Lilians moeder of ze misschien niet bereid is om terug te keren tot de moederkerk. 'Ik zal er over nadenken,' zegt ze dan, en iedereen is weer gelukkig.