Kerstmis in Bolivia

Het is 24 december, kerstavond, en we gaan uit eten. Heimelijk zou ik het liefst gaan eten bij de pizzeria of een van de andere `toeristenrestaurants´, maar daar verkopen ze geen picana, het traditionele gerecht voor deze dag. Uiteraard gaan we met de Landcruiser, ook al is het niet ver. De begrippen `knus´ en `gezelligheid´ bestaan niet in het Spaans. we betreden een kale hal, verlicht door TL-balken. Tafels met oude, bevlekte kleden en formica stoeltjes. Een typisch Boliviaans lokaal. De eigenaar komt langs om te vertellen welke gerechten er vandaag op het menu staan. Alle gerechten hebben één ding gemeen: het is een hele berg vlees. Meestal zitten er twee aardappels bij en wat rijst. Freddy krijgt een krukje naast zich waarop een soort mini-barbecue wordt geplaats. Hoewel de borden al helemaal vol zijn, komt er nog een grote schaal met enorme lappen vlees om zelf te braden. En een bordje zonder vlees voor de Hollander. Bietjes, een maïskolf, wat uitjes, aardappels en rijst. Met nauw verholen verbazing heeft men die wens aangehoord. Meestal vermoedt men dat de vegetariër een aandoening heeft aan de spijsverteringsorganen.

Elke gek zijn `gebrek´, want de anderen bijvoorbeeld drinken weer geen alcohol. Ik laat me het biertje echter goed smaken. Men verkoopt in Bolivia alleen flessen van 375 cc. Meestal deelt men deze. In mijn geval heb ik hem voor mezelf alleen, al doet Freddy wel wat bier in zijn cola. Zijn aanbod om wat cola in mijn bier te schenken (`is veel lekkerder´) sla ik vriendelijk doch beslist af. De radio staat luid. Helaas net tussen twee zenders in. Eerst lijkt het niemand te deren. Maar dan gaat Elfy vragen of er wat aan gedaan kan worden. De man prutst wat aan de radio, maar de ontvangst wordt niet beter.

Na het eten is er weer veel te doen rond het hostal en in de winkel. Tante Lourdes, oom Freddy en hun dochter Mayra zijn gearriveerd uit Buenos Aires, waar ze wonen. Mayra stort zich direct in het feestgedruis. Iedereen heeft vakantie. Het plein is in de late avond drukker dan de Lijnbaan op zaterdagmiddag. Alle jongeren lopen hun rondjes. Vanavond gaan we niet al te laat naar bed. Het is weer vroeg dag.

Op de 25e december gaan we wederom uit eten. Ditmaal rijden we de stad uit over een smalle gravelweg. Het uitzicht, met veel cactussen en de gekleurde bergen van Tupiza, is fraai. We stoppen aan de rand van een kleine nederzetting. Hier heeft men een restaurant gebouwd met een prachtig terras. Net als gisteren kunnen we niet direct naar een tafeltje lopen. De familie kent bijna iedereen in Tupiza en eerst wordt iedereen uitgebreid begroet. Mannen worden aangesproken met `don voornaam´ en geven elkaar eerst een hand, dan een omhelzing en dan nogmaals een hand. Het is een beweging die je even moet doorhebben, Bert zal het zich nog wel herinneren van drie jaar geleden toen we hier met z´n allen waren. Vrouwen worden beleefd aangesproken met doña en krijgen twee zoenen. Er worden allerlei beleefdheden uitgewisseld en men informeert elkaar uitgebreid over de lichamelijke gesteldheid van zichzelf, van familie en bekenden, van de plannen voor de vakantie, enzovoort enzovoort. Met stip`gestegen op de lijst van meest gestelde vragen: `hebben jullie al kinderen?´

Bij het `afscheid´, dat wil zeggen als je eindelijk naar je tafel loopt, herhaalt zich het begroetingsritueel met de omhelzingen en de zoenen. Het volgende tafeltje isaan de beurt om te worden begroet. We hebben de tijd. Het is leuk om zo met de mensen in contact te komen. We nemen plaats onder een afdak. Alles ziet er mooi en nieuw uit. Het uitzicht is schitterend. Naast de tafel brandt een vuurtje. Er omheen staan drie gekruisigde geiten. Deze belanden op de de borden. Grote stukken vlees, waar de haren nog op zitten. Een meisje in een `pollera´ (de plooirok die de cholitas, de indiaanse vrouwen, dragen) en het traditionele bolhoedje houdt het vuur in de gaten. Het vlees wordt halverwege het braden bedrenkt met bier, dat als een soort champagne op het beest wordt gespoten.

Iedereen laat zich het vlees goed smaken. Ik blijf me verbazen over de enorme hoeveelheden die de Bolivianen zonder enige moeite naar binnen werken. Een verschil met Nederland is dat men de zon hier mijdt als de pest. Er staat een aangenaam briesje, perfect weer om te zonnen. Hollanders zouden heerlijk wat bijbruinen, maar Bolivianen zoeken altijd de schaduw op. Over de luidsprekers klinkt melodieuze akoestische muziek. Deze zanger komt uit Tupiza, meldt don Eulojio trots.

Kerstmis wordt afgesloten met een feest. Lilian en ik lopen om half twaalf ´s avonds naar de zaal waar we drie jaar geleden onze bruiloft hebben gevierd. Alexis, Mayra en een andere nicht, zijn al vooruit gegaan. De entree bedraagt 15 bolivianos (ongeveer 1,50 euro), maar dan mag je onbeperkt drinken. Helaas voor Lilian en Alexis is er geen water of limonade verkrijgbaar. Op de bar staan plastic bekertjes met het drankje `chuflay´, dat is singani (een soort gin) met Sprite. Lekker!

In het donker staan de jeugdige Bolivianen te dansen. Dat gebeurt hier altijd in rijtjes. Nieuwelingen sluiten achter aan. In de rij sta je tegenover je partner te bewegen op de tamelijk eentonige muziek. Cumbia, heet die muziek. Deze is hier zeer populair, al vinden sommigen het ordinair. Ook een houterige Hollander zoals ik kan goed meekomen. Zo soepel als de meeste meisjes hier word ik natuurlijk nooit, maar ik zie dat de autochtone jongens er ook niet veel werk van maken (in tegenstelling tot de meisjes). Het is een eenvoudig, eentonig ritme, waarmee het met simpele basispassen goed uit de voeten kunt. Het is goed te doen met een drankje in de hand. Lilian leeft zich ondertussen uit met soepele en gevarieerde bewegingen. Ze kan erg goed dansen. Om twaalf uur feliciteren we Alexis, die nu officieel 15 jaar is. Kerstmis 2005 is weer voorbij.